Maandag 31 oktober
De weg naar Erg Chebbi is 113 km, maar door de vele mooie uitzichtpunten en een bezoek aan de streekmarkt en de vele dadeloogsten in de dorpen, moeten we nog behoorlijk aanpoten om op het afgesproken tijdstip op de onverharde weg naar de zandduinen te komen.
Van hieruit rijden wij in konvooi naar onze overnachtingsplek.
Een Marokkaanse reisorganisatie heeft op de plek die Hans en Nancy in gedachten hebben een heel wit tentenkamp gebouwd. Dat is niet de bedoeling! Er moet dus een nieuwe standplaats worden gezocht die voor alle campers bereikbaar is. Wij gaan met onze “kleine camper” eerst. Als wij het halen kunnen de andere Fiat Ducato’s volgen. Helaas, het zand is te zacht en wij zakken erin weg.
Het is niet de eerste keer dat wij uit het zand worden getrokken, maar wel met deze camper. Sleeplint vastmaken aan de achterkant van de auto, truck van Hans erachter, stuur recht houden, rijden maar en dan staan we weer op vaste bodem. Fluitje van een cent … mits je zo’n truck bij je hebt!
Er wordt een andere plek gevonden waar alle campers op een hardere ondergrond kunnen staan. Een schitterende stekje en uitermate geschikt voor de borrel die Hans en Nancy organiseren in het licht van de ondergaande zon.
Als de avond valt komt uit het tentenkamp van de Marokkaanse reisorganisatie tot half twee ’s nachts een knalharde beatmuziek ondersteunt door een ratelende generator. Zulke leuke buren hebben wij nog niet gehad!
Dinsdag 1 november
Een aantal van ons gaat de zonsopkomst vanaf de grootste top in de zandduinen bekijken.
Wij zijn niet van het klimmen en nemen een kleiner topje. Helaas als de zon op ons heuveltje schijnt is hij al volwassen en veel te fel.
Erg Cebbi is het grootste zandduinengebied van Marokko. Zover het oog reikt zandduinen van wel 200m hoog. Imponerend.
In de middag arriveren tien kamelen en drie mannen om met ons door de duinen van Erg Chebbi te wandelen. Ooit hebben we in Wadi Rum (Syrië) een tocht met kamelen gemaakt, maar die beesten hadden niet gegeten en bleven bij elk boompje staan en waren niet vooruit te branden. Bovendien was de woestijn erg vlak en viel er weinig te beleven.
Dat is nu anders. Een man loopt vooruit om te kijken wat de beste route is om over de zandduinen te gaan, de twee andere mannen houden de kamelen en ons in de gaten.
Het duurt even voordat we ons aan het schommelende loopgedrag van de kamelen kunnen overgeven. Het blijft opletten want bij een steile afdaling is een lancering over de kop van de kameel steeds aanwezig. Doordat de kamelen allemaal achter elkaar lopen vliegen de stinkende scheten van de voorganger over je heen. Het is ongelofelijk hoeveel stank deze mooie beesten met hun lange wimpers kunnen produceren.
Toch is het prachtig om zo op hun rug door de ongerepte zandduinen te schommelen. De stank nemen wij op de koop toe, evenals de paar quads die de kamelen de pas afsnijden en zich vastdraaien in het zand … Eenmaal terug en op de begane grond duurt het even voor wij ons evenwicht hervonden hebben.
Als ’s avonds iedereen al binnen zit genieten wij buiten nog van de schitterende sterrenhemel en de voorbijtrekkende satellieten. En deze satellieten maken het samen met de overal neergezette telefoonpalen mogelijk dat wij op de meest afgelegen plekken internetbereik hebben.
Woensdag 2 november
Gezamenlijk rijden wij via de onverharde piste weer naar de geasfalteerde weg, de N16, om nog verder naar het zuiden te trekken. Niet nadat ieder een kuiltje heeft gegraven om zijn toilet in de te legen. Uiteraard gebruiken wij allemaal milieuvriendelijke producten voor het toilet en geen toiletpapier.
Het gebied ten zuiden van de Hoge Atlas (waar wij nu doorheen rijden) is een groot woestijngebied van zand en stenen, afgewisseld door oases waarin lemen huizen prachtig in het landschap zijn opgenomen.
Hier lopen bedoeïenen en herders met hun kudden op zoek naar het schaarse voedsel voor hun beesten. Het lijkt ons een zeer hard bestaan. Maar het is wel Marokko puur wat wij te zien krijgen.
In de buurt van Taouz rijden we via een piste met elkaar 6 km de steenwoestijn in. Ver van de verharde weg, in echte stilte en met een stralende sterrenhemel boven onze geïmproviseerde buitendouche duiken wij schoongewassen het bed in.
Donderdag 3 november
Wij rijden tot aan Erfoud dezelfde weg terug en bezoeken de ondergrondse watersystemen. De vele oases in het zuidelijk en oostelijk deel van Marokko krijgen hun water via de rivieren de Draa, de Todrha en de Ziz die in de bergen ontspringen, en via grondwater en welwater dat spontaan ontstaat. Het water wordt via ondergrondse aangelegde kanalen van de ene vallei naar de andere getransporteerd. Het is al een zeer oud en ingenieus systeem dat wij ook in Iran aantroffen en oorspronkelijk daar ook vandaan komt.
Op sommige van de kanalen zijn aan de bovenkant verhogingen aangebracht met een gat erin zodat je er van bovenaf water uit kunt halen. Ze zijn hier niet meer in gebruik en daardoor kun je er in afdalen en er doorheen lopen.
Onze 243 kilometers monden uit in de Todrhakloof. Tussen twee hoge rotsen door heeft de rivier zich een weg gezocht en de kloof is net ruim genoeg om met een camper doorheen te rijden. De nog overgebleven ruimte wordt gebruikt voor enkele stalletjes om souvenirs te verkopen. Bergsporters gebruiken de kloof om op de steile rotsen omhoog te klimmen.
Aan het eind van de kloof staan wij met onze campers op een schitterende plek. Als de toeristen weg zijn blijven alleen de herders over die hun kudden weer naar huis begeleiden.
Vrijdag 4 november
Het gemekker van een grote kudde geiten die in alle vroegte door de smalle kloof worden geloodst trekt ons met onze fototoestellen naar buiten. Tot onze verbazing lopen bijna alle witte geiten bij elkaar en ook alle zwarte. De integratie is ook in het dierenrijk nog niet helemaal doorgedrongen.
Vanwege de vele regen die de afgelopen tijd is gevallen, is het niet duidelijk of de kloof ook voor onze voertuigen begaanbaar is. Na inspectie van Hans en Nancy blijkt dit mogelijk. De weg is smal, maar er is nauwelijks verkeer en de route levert mooie vergezichten op over de oases en de vele lemen kasbah’s aan de rand van de weg. De fel groene akkertjes in de rivierbedding zorgen voor een extra accent.
We keren bij Tamtattouchte, omdat men van daaruit een offroad-auto nodig heeft om verder te komen. Hoewel de doorgaande route niet voor gewone wagens berijdbaar is verbazen wij ons over de vele campings die soms vlak naast elkaar hun plek aanbieden. Op welke doelgroep mikken zij?
Wij overnachten op camping L’Atlas, een kleine goedverzorgde camping met schitterend schone douches en toiletten en waar men een heerlijk maaltijd voor ons bereidt in en verwarmde eetruimte.
Zaterdag 5 november
We rijden verder langs de rand van de Hoge Atlas, nemen de R 702 en doen in Tinerhir samen met Liesbeth en Theo onze boodschappen in de plaatselijke souk. Een man wil ons naar de vrouwensouk brengen. We belanden echter in een gedeelte van het stadje waar allerlei ambachtslieden hun beroep uitoefenen. Het is alsof we honderd jaar in de tijd teruggeplaatst zijn.
Als de man echter zijn vrouw wil roepen om ons waarschijnlijk tapijten of iets dergelijks te verkopen, zijn we meteen weer terug in het heden. Wij bedanken hem, zeggen resoluut dat we de vrouwensouk zelf wel kunnen vinden en lopen verder.
Met een doos vol lekkere koekjes rijden wij via Boumalne door de Gorges du Dades naar onze minicamping bij een Marokkaanse familie. Alles is sober: de camping, de faciliteiten, de woning van de familie. We worden echter alleshartelijkst ontvangen en het uitzicht op de Hoge Atlas is subliem.
Zondag 6 november
We starten de dag om 9 uur met banden wisselen. Er zijn mensen die op een wat bewolkte zondagmorgen vrijwillig een workshop banden wisselen bij Hans en Nancy volgen. En wij behoren daar ook toe.
Het wordt een leerzame morgen. Hans geeft instructies maar laat ons alles zelf doen en ervaren.
Vlak voor vertrek vroegen wij onze garage om de bandenspanning van de reserve band te controleren, hetgeen ze keurig hebben gedaan. Maar, ze hebben de reserveband opgepompt terwijl die onder de auto hing. Deze is daardoor klem komen te zitten en kan alleen maar verwijderd worden door lucht uit de band te laten lopen! Dat gaan we dus doen en dan valt de band keurig op de grond. Maar we zitten nu met een half lege reserveband.
Les één: nooit een reserveband laten oppompen als hij onder de auto hangt.
Vervolgens hebben wij de bestaande krik van de auto gewisseld voor een potkrik die steviger is, onderdelen van de bestaande krik hebben wij thuisgelaten, maar die blijken noodzakelijk om moeren los te draaien! (weten wij veel). Gelukkig kan dat gereedschap even geleend worden bij de buren. Dan gaat de krik onder de camper. Ik maak foto’s om straks nog te weten waar deze precies moet zitten. Marijke draait de moeren kruislings los (ook geleerd) en de band valt op de grond. We maken een goede beurt met de momentsleutel die we hebben. Alleen heeft Theo een nog betere. Hans pompt onze reserveband op. Die gaat weer onder de camper. Uiteindelijk wordt de band weer op de auto gezet en de moeren aangedraaid met de momentsleutel.
Met het juiste gereedschap en de gekregen aanwijzingen moet het ons lukken onderweg, indien nodig, zelf de band te verwisselen. Deze praktijklessen hadden wij niet willen missen.
Ondertussen volgde de familie van de camping dit gebeuren op afstand en vraagt zich bezorgd af of de vrouwen problemen hebben met het voertuig. Nee, het was alleen een “rampenoefening”.
Liesbeth had in haar camper een kratje met warme kleding om weg te geven: jassen, truien en kinderkleding. Onze campingfamilie kan het goed gebruiken en is zeer blij met deze spullen. Binnen het uur heeft iedereen zijn nieuwe spullen aan en geniet er zichtbaar van. Wij worden met zijn allen uitgenodigd op de thee als dank voor de kleding.
’s Middags gaat een aantal van de groep wandelen langs de rotsen. Ze zijn langer dan drie uur onderweg en wij beginnen ons zorgen te maken. Het weer is omgeslagen, het regent en het is koud. Wanneer ze uiteindelijk verschijnen is een glaasje Jägermeister het beste middel om een beetje op te warmen.
Morgen gaan we met de auto een tocht door de kloof maken.